1,3 miljoen mensen kunnen niet, of niet goed lezen en schrijven, zo vertelt Bert Pol (Communicatiewetenschap, Universiteit Twente) dinsdag in de nrc. 80 procent daarvan weet ook nog eens geen raad met een computer. De juiste informatie vinden, slim zoeken en het aanbod beoordelen op betrouwbaarheid en relevantie: het is allemaal te moeilijk.
Pol stelt dat deze mensen steeds dieper wegzakken ‘door de digitalisering van overheidsinformatie.’ Vaker dan anderen zijn zij werkloos en arm, vaker ook hebben ze gezondheidsklachten en schulden. Het is nogal een verband dat hier gesuggereerd wordt tussen de digitale overheid en zo’n beetje alles wat een mens kan tegenzitten.
En dat terwijl de overheid nog probeert te helpen met coaching en dergelijke. Maar, zo schetst Pol het dilemma, ‘daarmee maak je mensen van je afhankelijk, terwijl de maatschappij in sneltreinvaart verder digitaliseert.’ Ook voor het herhaalrecept bij de arts en je declaraties bij de zorgverzekeraar moet je tegenwoordig immers ‘digivaardig’ zijn.
De overheid heeft goede redenen om te digitaliseren en de papiermassa terug te dringen. Denk alleen al aan het milieu. Bovendien zien veel mensen het tijd- en plaatsonafhankelijke karakter van digitale diensten juist als een pre. Een overheid die niet meegaat met haar tijd, heeft een veel groter probleem.
Daar komt bij dat sommigen vooral om nostalgische redenen willen vasthouden aan de krant, het betaalboekje en de papieren afvalkalender. Maar goed, er is dus ook die minderheid die met serieuze problemen kampt. Hierbij laat Pol onbesproken of dit komt door onvermogen, onwil of obstakels.
Wel zegt hij dat eerst het taalprobleem opgelost moet worden. Maar is dat zo? Volgens mij is er voor de overheid nog steeds winst te halen in de communicatie, zoals het taalgebruik en de creativiteit waarmee de boodschap wordt overgebracht. Hierbij wordt nog te vaak gedacht aan nodeloos ingewikkelde tekst met een plaatje. ERIK SLOFSTRA
----------------------
Wat wil Erik Slofstra in vredesnaam met deze tekst bereiken? Eerst valt hij ons lastig met vijf alinea’s tekst (de vette kop meegerekend) met informatie over een onderwerp dat uiteindelijk niet gaat over het onderwerp dat hij wel over het voetlicht wil brengen. Dan komen de twee alinea’s met de (kennelijk) bedoelde boodschap: de overheid moet duidelijker communiceren. Geen nieuwswaarde, zou ik zeggen. Het feit dat het inderdaad “geweldige filmpje” waarnaar hij verwijst 10 jaar oud is én is gemaakt door de Rijksoverheid, zegt al genoeg.
En Erik Slofstra komt dan met de analyse dat “te vaak wordt gedacht aan nodeloos ingewikkelde tekst met een plaatje”. Die zin zelf bevat overigens een nodeloos passief…. Wíe denkt er dan binnen de overheid aan een nodeloos ingewikkelde tekst met een plaatje? Ten opzichte van alle actie die al wordt ondernomen moet Erik Slofstra met meer komen om “gevarieerder, duidelijker en beeldender” te zijn.
André Verburg
seniorrechter rechtbank Midden-Nederland en trainer begrijpelijke taal
Waarom komt die self fulfilling prophecy uit?
Even door op het statistiek voorbeeld. Stel, je snapt niets van statistiek. Bij voorbaat ben je hiervan al overtuigd. Je gaat wel naar de lessen, maar eigenlijk gaan die je te snel. Je begrijpt het gewoon niet! Het tentamen wordt vast een ramp.Wat voor gedrag ga je vertonen als je ergens niet in gelooft? Denk even na over hoe jij je gedraagt op het moment dat je overtuigd bent dat je iets niet kan. Probeer je het? Zet je hierin door? Of laat je het voor wat het is?
Als je niet gelooft dat je iets kan, zie je vaak zelf ondermijnend gedrag. Waar het bij statistiek draait om (eeuwige) oefening, zul je bij de eerste opgave die mislukt het bijltje erbij neergooien. Waar je de lessen niet kan volgen, stel je geen vragen aan de docent. Je leert niet voor het tentamen. Het gedrag leidt ertoe dat de voorspelling uitkomt. Om vervolgens te zeggen: “zie je wel, ik kan het niet”. En zo draait het cirkeltje rond.
Hoe kun je de self fulfilling prophecy doorbreken?
Als je weet dat je verwachtingen zo sterk je gedrag kunnen leiden, dan kun je hier iets mee doen. Je zorgt ervoor dat je gedrag niet gestuurd wordt door je self fulfilling prophecy.Makkelijker gezegd dan gedaan. Maar de eerste stap is toch bewustwording. Bewustwording van jouw voorspelling én van je gedrag. Wanneer geef jij op? Wanneer zet je door? Welke excuses bedenk je voor jezelf?
“If you really want something, you will find a way.
If you don’t want something, you will find an excuse.”
Je gedrag kun je altijd zelf vormgeven. Hoe je dat doet is aan jou.
En wil je opgeven? Vraag jezelf eens af waarom je begonnen was. Een doel kan je doorzettingsvermogen vergroten.
Een self fulfilling prophecy die effect heeft op andermans gedrag
Het blijkt dat verwachtingen ook andermans gedrag kan sturen. Zo is er eens een experiment gedaan waarbij de onderzoeker bij twaalf kinderen een IQ test afnam. De scores waren om en nabij hetzelfde. Echter, hij vertelde de docent dat een zestal kinderen uit zijn klas erg slim waren, maar de anderen zes niet zo.Uiteindelijk gaf de docent na afloop van het experiment zijn mening: inderdaad, die zestal kinderen waren écht slimmer. Wat gebeurde hier?
De docent veranderde zijn gedrag. Hij veranderde zijn gedrag zo naar de ‘slimme’ leerlingen, dat zij de mogelijkheid hadden om uit te blinken. Helaas kregen de andere kinderen minder aandacht en bleven daardoor achter. Logischerwijs volgde daaruit dat de ‘slimme’ kinderen inderdaad slimmer waren: zij konden vragen beter beantwoorden en participeerden meer in de lessen.
Self fulfilling prophecy in de werkelijkheid
Helaas gebeurt dit ook in andere situaties. In het gezin, waar het ene kind meer aandacht krijgt dan het andere. Op de werkvloer, waar de leidinggevende vaker goed gedrag ‘ziet’ van werknemer A dan van B – en ‘zien’ staat tussen aanhalingstekens, omdat onze beoordeling niet altijd zuiver is. Of misschien bij een sollicitatie, waarbij een cv positieve of negatieve verwachtingen oplevert, waardoor er een leuk gesprek gevoerd wordt (positieve verwachtingen) of allerlei lastige vragen (negatieve verwachtingen).Bewustwording van self fulfilling prophecy
Het is lastig om te zien hoe je gedrag beïnvloed wordt door verwachtingen. Waar is de scheidslijn tussen “waarheid” en “vooroordeel”? Dit is soms erg moeilijk te bepalen en helemaal uitsluiten kun je toch niet.Maar als je docent, leidinggevende, recruiter – of gewoon mens – bent, dan is het zinvol af en toe stil te staan bij je verwachtingen. Verschillen jouw verwachtingen per persoon? Reageer je hierdoor anders op die personen? Zeker bij negatieve verwachtingen kun je iemand eens het voordeel van de twijfel geven. Want actie = reactie.
